Fatura, ticari işlemlerin belgelendirilmesinde temel unsurlardandır. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Vergi Usul Kanunu (VUK) çerçevesinde düzenlenen faturalar, hem vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi hem de taraflar arasındaki ticari ilişkinin ispatı için hukuken büyük önem taşır. Bu yazıda faturanın tanımı, faturaya itiraz süreci, faturaya itiraz süreleri ve fatura alacağının tahsili konuları detaylı şekilde ele alınacaktır.
Fatura Nedir?
Fatura, satılan mal veya sunulan hizmet karşılığında alıcının borçlandığı tutarı göstermek üzere satıcı tarafından düzenlenen ticari bir belgedir. Vergi Usul Kanunu’nun 229. maddesinde fatura şu şekilde tanımlanmıştır:
“Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.”
Faturanın temel unsurları şunlardır:
- Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası
- Faturayı düzenleyenin adı, ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası
- Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası
- Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası
Fatura Kesilme Süresi Ve Usulü Nedir ?
Fatura; malların tesliminden / hizmetin verilmesinden itibaren en geç 7 GÜN içerisinde düzenlenmelidir. 7 gün geçtikten sonra düzenlenen faturalar hukuken GEÇERSİZDİR. Bu kapsamda malların tesliminden / hizmetin verilmesinden itibaren 7 gün içerisinde faturaların kesilmesi ZORUNLUDUR. Faturalar kesildikten sonra usulüne uygun şekilde karşı tarafa tebliğ edilmelidir. Uygulamada faturaların 7 günlük yasal süre içerisinde kesilmemesi ve usulüne uygun şekilde karşı tarafa tebliğ edilmemesi sebebiyle birçok hak kayıpları meydana gelmektedir.
Fatura Nasıl Tebliğ Edilir / Gönderilir ?
Faturalar türlerine göre farklı şekillerde tebliğ edilir. Örneğin; e-faturalar elektronik ortamda tebliğ edilirken, basılı faturalar posta veya noter kanalıyla karşı tarafa tebliğ edilir. Burada önemli olan; faturaların 7 günlük süre geçmeden kesilmesi ve usulüne uygun şekilde karşı tarafa tebliğ edilmesidir. Tebliğin usule uygunluğunun denetimi mutlaka alanında uzman bir ticaret avukatı tarafından sağlanmalıdır.
Faturaya Konu Malların Teslim Edilmesi / Hizmetin Verilmesi
Faturalar; alacağın ispatı için tek başına yeterli değildir. Faturaya konu malların karşı tarafa teslim edildiği / hizmetin verildiği de belirli olmalıdır. Faturaya konu malların teslim edildiği / hizmetin verildiği TESLİM TUTANAĞI veya SEVK İRSALİYESİ ile ispat edilebilir. Bu sebeple faturaya konu malların tesliminden / hizmetin verilmesinden önce hangi malların teslim edileceğinin / hangi hizmetlerin verileceğinin yazılı olduğu bir çıktı alınması ve daha sonra malların teslim edildiği / hizmetin verildiği esnada karşı tarafa veya işçisine bu çıktının imzalatılması faydalı olacaktır. Aksi halde faturaya konu malların teslim edildiği / hizmetin verildiği ispat edilemezse, olası bir davada yalnızca fatura kesilmesi gerekçesi ile alacak talebinde bulunulamaz. Örnek Teslim Tutanağı aşağıdadır, malların teslim edildiği / hizmetin verildiği esnada buna benzer bir evrakın karşı tarafa veya işçisine imzalatılması faydalı olacaktır.
Faturaya Nasıl İtiraz Edilir ?
Kendisine fatura tebliğ edilen borçlu tarafından faturaya herhangi bir sebeple itiraz edilmek istenmesi durumunda, faturanın teslim alındığı tarihten itibaren en geç 8 GÜN içerisinde faturaya itiraz edilmelidir. 8 gün içerisinde itiraz edilmeyen faturalar kesinleşir ve bu süreden sonra faturaya İTİRAZ EDİLEMEZ. Faturaya itiraz etmek isteyen borçlu tarafından; noter kanalıyla, posta kanalıyla veya faturanın iadesi yoluyla faturaya itiraz edilebilir. İtirazın avukat aracılığı ile eksiksiz şekilde yapılması ve usulüne uygun şekilde karşı tarafa tebliğ edilmesi son derece önemlidir. Uygulamada faturaya itiraz edilmemesi veya itirazın eksik ve hatalı şekilde yapılması sebebiyle birçok haksız faturanın hukuken haklı hale geldiği görülmektedir. Faturaya itirazın yazılı olarak ve ispat edilebilir bir şekilde yapılması gerekir. İtiraz yöntemleri temelde şunlardır:
- Noter aracılığıyla: En güvenilir yöntem olup, noter kanalıyla gönderilen ihtarname ile itiraz faturayı düzenleyene bildirilir.
- İadeli taahhütlü mektup: Posta yoluyla gönderilen ve teslim alındığına dair belge sağlayan mektup türüdür.
- E-posta: Taraflar arasında önceden mutabık kalınmışsa (bu yönde bir sözleşme mevcut ise) e-mail yolu ile faturaya itiraz edilebilir.
- E-fatura portalı üzerinden: Elektronik fatura kullanan mükellefler için, e-fatura sistemi üzerinden itiraz edilebilir.
Faturaya İtiraz Sebepleri Nedir ?
Faturalara birçok farklı gerekçe ile itiraz edilebilir. Örneğin; faturaya konu malların ayıplı olması, faturada yazılı bedel ile gerçekte anlaşılan bedelin farklı olması, malların teslim edilmemiş olması / hizmetin verilmemiş olması, malların teslim edildiği tarihin / hizmetin verildiği tarihin anlaşmaya aykırı olması vs. gerekçeler ile faturalara itiraz edilebilir. Olası bir davada ispat yükünün kimde olduğu, faturaya itiraz edilip edilmediğine göre belirlenir. İtiraz mevcut ise; faturanın haklılığını alacaklı ispat etmelidir, itiraz mevcut değil ise; faturanın haksızlığını borçlu ispat etmelidir.
Faturaya İtiraz Edilirse Ne Olur ?
Borçlu tarafından faturaya itiraz edilmesi durumunda alacaklının ispat etmesi gereken hususlar şunlardır; karşı tarafa malların teslim edildiği / hizmetin verildiği, faturada yazılı bedelin ödenmediği ve faturaya konu mallar / hizmetler ile ilgili borçluyla yapılan anlaşmanın faturada yazılı bedel ile aynı olduğu alacaklı tarafından ispat edilmelidir. Belirtmek gerekir ki taraflar arasındaki anlaşmanın nasıl olduğu, hangi malların teslim edileceği / hangi hizmetlerin verileceği ve anlaşmaya uyulmazsa sonuçlarının ne olacağı taraflar arasında imzalanmış bir sözleşme ile belirlenmiş ise bu halde iki tarafın da hakları korunacaktır. Nitekim bu durumda olası bir davada taraflar arasındaki ticari ilişkinin içeriği ve şartları açıkça belirli olduğundan hukuken haklı ve haksız ayrımı rahatça yapılabilecektir ve hak kaybının önüne geçilecektir. Öte yandan taraflar arasında mevcut yazılı bir sözleşme yok ise bu halde alacağın ispatı ve/veya faturaya itirazın haklılığı/haksızlığı ispatı hukuken daha zor olacaktır.
Faturaya İtiraz Edilmezse Ne Olur ?
Faturaya itiraz, alıcının faturada yer alan bilgilere katılmaması halinde başvurabileceği bir haktır. İtiraz süreci, hem hukuki hakların korunması hem de olası uyuşmazlıkların önlenmesi açısından önemlidir. Fatura alacağının tahsili için öncelikle dikkat edilmesi gereken husus faturaya itiraz edilip edilmediğidir. Faturaya itiraz edilmemesi durumunda Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Vergi Usul Kanunu (VUK) çerçevesinde bazı hukuki sonuçlar doğar. Bu durumda fatura içeriği kabul edilmiş sayılır ve alıcı, faturada belirtilen borcu üstlenmiş olur. Faturaya süresi içinde itiraz edilmezse, ispat yükü alıcıya geçer. Bu durumda: Alıcı, faturada yazan hususların gerçeği yansıtmadığını ileri sürmek isterse, bu iddiasını yazılı delillerle ispatlamak zorundadır. Alıcının itiraz süresini geçirmesi, faturayı düzenleyen tarafın hukuken avantajlı duruma geçmesine neden olur.
Fatura Alacaklarında Zamanaşımı Nedir ?
Fatura alacaklarında zamanaşımı, bir alacağın yasal olarak talep edilebileceği süreyi ifade eder. Zamanaşımı süresi sona erdiğinde, alacaklı borçluya karşı yasal işlem yapma hakkını kaybeder, ancak borçlu alacağı gönüllü olarak ödeyebilir.
- Ticari Alacaklar: Türk Ticaret Kanunu’na göre ticari işletmeler arasında düzenlenen faturalar için zamanaşımı süresi genellikle 5 yıldır (TTK Madde 146). Bu, hizmet, mal satışı veya ticari faaliyetlerden doğan alacakları kapsar.
- Adi Alacaklar: Alacak ticari değilse ve adi bir borç ilişkisine dayanıyorsa, genel zamanaşımı süresi Türk Borçlar Kanunu’na göre 10 yıldır (TBK Madde 146).
Fatura Alacağı Nasıl Tahsil Edilir ?
Fatura alacaklarının tahsili, belirli prosedürlere tabidir ve alacaklıların haklarını korumak amacıyla çeşitli hukuki yollar mevcuttur. Bu hususta fatura alacağının tahsili sürecinin mutlaka alanında uzman bir Ticaret Avukatı tarafından takip edilmesi şarttır. Aksi halde telafisi mümkün olmayan hukuki ve ticari zararlar meydana gelebilir. Ödenmeyen bir fatura alacağı için izlenebilecek temel hukuki süreçler şunlardır:
İhtarname Gönderilmesi
Öncelikle, borçluya noter aracılığıyla bir ihtarname gönderilerek borcun ödenmesi talep edilmelidir. Bu ihtarname, borçlunun temerrüde düşmesini sağlar ve alacaklının faiz ve diğer yan hakları talep edebilmesi için zemin hazırlar.
İcra Takibi Başlatılması
Borçlu, ihtarnameye karşın ödeme yapmazsa, alacaklının avukatı icra dairesine başvurarak icra takibi başlatabilir. Bu süreçte, fatura, irsaliye ve varsa sözleşme gibi belgeler icra dairesine sunulur. İcra dairesi, borçluya ödeme emri gönderir ve borçlunun 7 gün içinde itiraz etme veya ödeme yapma hakkı başlar. İtiraz edilmez ve ödeme yapılmazsa, haciz işlemleri başlatılabilir.
Dava Açılması
Borçlu icra takibine itiraz ederse, alacaklı itirazın iptali davası açabilir. Bu davada, alacaklı alacağının varlığını ispat etmekle yükümlüdür. Fatura, tek başına alacağın varlığını ispat etmeyebilir; bu nedenle, taraflar arasındaki sözleşme, teslim tutanakları, irsaliyeler ve ticari defter kayıtları gibi ek delillerin sunulması önemlidir.
Arabuluculuk Başvurusu
Dava açılmadan önce, ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk başvurusu yapılması zorunludur. Alacaklının avukatı tarafından arabuluculuk başvurusu yapılarak sorun çözülmeye çalışılır. Arabuluculuk süreci sonucunda anlaşma sağlanamazsa, dava açma hakkı doğar.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Fatura alacaklarının tahsili sürecinde hukuki prosedürlerin doğru ve zamanında uygulanması büyük önem taşır. Bu süreçlerin karmaşıklığı ve olası hak kayıplarının önlenmesi adına, Ticaret Avukatından profesyonel hukuki destek alınması tavsiye edilir. Temelde fatura alacakları bakımından dikkat edilmesi gereken en temel hususlar şunlardır;
- Faturanın Zamanında Düzenlenmesi: Fatura; malların tesliminden / hizmetin verilmesinden itibaren en geç 7 gün içerisinde düzenlenmelidir. 7 günden sonra düzenlenen faturalar hukuken geçersizdir.
- Faturaya İtiraz Süresi: Türk Ticaret Kanunu’na göre, fatura alan kişi, faturanın içeriğine sekiz gün içinde itiraz etmezse, faturanın içeriğini kabul etmiş sayılır. Bu nedenle, faturanın tebliğ edildiğini ispatlamak önemlidir.
- Zamanaşımı Süresi: Fatura alacakları için zamanaşımı süresi genel olarak beş yıldır. Bu süre içinde alacaklı hukuki süreç başlatmazsa, borçlu zamanaşımı savunmasını ileri sürebilir.
- Temerrüt Faizi: Borçlu, borcunu vadesinde ödemezse temerrüde düşer ve alacaklı, temerrüt faizi talep edebilir. Temerrüt faizi, faturada belirtilen vade tarihinden itibaren işler. Faturada vade tarihi belirtilmemişse, borçluya gönderilen ihtarnamenin tebliğinden itibaren temerrüt faizi işler.
- Faturaya Konu Malın Teslimi / Hizmetin Verilmesi: Faturalar; alacağın ispatı için tek başına yeterli değildir. Faturaya konu malların karşı tarafa teslim edildiği / hizmetin verildiği de belirli olmalıdır. Faturaya konu malların teslim edildiği / hizmetin verildiği teslim tutanağı veya sevk irsaliyesi ile ispat edilebilir.
Emsal Yargıtay Kararları
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi E. 2022/4512 K. 2024/951 T. 12.02.2024
Bu davada, davacı, iki adet faturaya dayalı alacağın tahsili için icra takibi başlatmış, davalı ise taraflar arasında borç doğuracak bir işlem veya sözleşme bulunmadığını savunmuştur. Yargıtay, faturanın sözleşmenin kurulmasıyla ilgili olmayıp ifasına ilişkin olduğunu, bu nedenle öncelikle temel bir borç ilişkisinin bulunması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca, faturanın tek başına alacağın varlığını ispatlamayacağını, mal veya hizmetin tesliminin yazılı delillerle kanıtlanması gerektiğini vurgulamıştır.
Yargıtay 23. Hukuk Dairesi E. 2014/3309 K. 2015/127 T. 13.01.2015
Bu davada, taraflar arasındaki garantili oda hizmet sözleşmesinden kaynaklanan ve faturaya dayalı alacağın tahsili için başlatılan takibe kısmi itirazın iptali istenmiştir. Yargıtay, davalının ticari defterlerinin TTK hükümlerine uygun tutulmadığını, ancak itiraz konusu faturaların davalı defterlerine kaydedildiğini tespit etmiştir. Bu durumda, davalının yasaya uygun tutulmayan defterlerinin aleyhine delil oluşturduğunu ve davacının alacağının HMK’nın 222. maddesi uyarınca kanıtlandığını belirterek, davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E. 2019/103 K. 2019/5625 T. 24.09.2019
Bu olayda, davacı, elektrik enerjisi satış sözleşmesi gereği davalıya gönderilen faturaların ödenmediğini iddia ederek icra takibi başlatmıştır. Davalı ise tüm faturaların ödendiğini ve sözleşmenin feshedildiğini savunmuştur. Yargıtay, davacının bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirdiğini ispatlayamadığını ve faturaların usulüne uygun tebliğ edilmediğini belirterek, davanın reddine karar vermiştir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E. 2021/7253 K. 2021/11274 T. 29.11.2021
Bu davada, davacı taraf, satım sözleşmesine konu malların davalıya teslim edildiğini ancak ödemenin yapılmadığını iddia etmiştir. Davalı ise satım ilişkisinin kurulmadığını ve malların teslim edilmediğini savunmuştur. Yargıtay, faturanın tek başına alacağın varlığına delil olamayacağını ve faturaların altında davalının imzasının bulunmadığını belirtmiştir. Bu nedenle, malın tesliminin yazılı delillerle ispatlanması gerektiğine hükmetmiştir.
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi E. 2016/11076 K. 2017/6920 T. 20.11.2017
Bu olayda, davacı icra takibine konu faturalarda yazılı olan malların davalıya teslim edildiğini ileri sürmüş, davalı ise akdi ilişkiyi kabul etmiş ancak kendisine teslim edilen malların ayıplı olduğunu iddia etmiştir. Yargıtay, ayıp ihbarının yapıldığını ispat yükünün davalı tarafta olduğunu belirtmiştir. Davalı, davacıya ihbarda bulunduğunu yazılı bir delille kanıtlayamamıştır. Bu durumda, ayıp ihbarının yapıldığının ispat edilemediği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular
Yazımızda Faturalar ile ilgili en çok sorulan hukuki sorular yanıtlanmıştır. Faturalar hakkında yazımızda cevaplamış olduğumuz bize en çok sorulan sorular şunlardır;
Fatura nedir ve hangi durumlarda düzenlenir?
Fatura nasıl tebliğ edilir? Tebliğ yöntemleri nelerdir?
Faturaya nasıl itiraz edilir?
Faturaya itiraz süresi nedir? Süre aşımı olursa ne olur?
E-faturaya itiraz nasıl yapılır? Süreç farklı mıdır?
Faturanın tahsil edilmesi nasıl sağlanır?
Faturanın tebliğ edilmemesi durumunda ne yapılmalıdır?
Faturada hata varsa itiraz süreci nasıl başlatılır?
İtiraz edilen faturalar için hukuki süreç nasıl işler?
Faturanın iptali mümkün müdür? İptal koşulları nelerdir?
Fatura tebliği için yasal süreler nedir?
Fatura tahsilatında hangi hukuki yollar izlenir?
Fatura ne zaman kesilmelidir?
Faturaya itiraz etmek için dilekçe örneği nasıl hazırlanır?
İtiraz edilen bir fatura ödenmezse ne olur?
Fatura alacağı davası nasıl açılırı?
Ticaret hukuku
Ticari davalar
Ticaret avukatı
İstanbul ticaret avukatı
Başakşehir ticaret avukatı
Küçükçekmece ticaret avukatı
Bakırköy ticaret avukatı
Sonuç
Fatura, ticari ilişkilerin ve işlemlerin en önemli belgelerinden biridir. Faturaya yönelik itirazın yanlış şekilde yapılması veya itirazın zamanında yapılmaması, alıcı açısından olumsuz sonuçlara neden olabilir. Aynı şekilde, alacaklıların hak kaybına uğramaması için faturanın düzenlenmesi ve fatura alacağının tahsili sürecinin hukuka uygun şekilde yürütülmesi ve takibi son derece önemlidir. Ticari hayatta karşılaşılan uyuşmazlıkların önüne geçmek için taraflar arasındaki anlaşmaların açık ve belgelenmiş olması, faturaların doğru düzenlenmesi ve itiraz süreçlerine özen gösterilmesi kritik öneme sahiptir. Bu hususta alanında uzman bir Ticaret Avukatı ile çalışılması tavsiye olunur. Detaylı bilgi için İstanbul Başakşehir ilçesinde bulunan Sarıgül Hukuk Bürosu – Avukat Doğukan Sarıgül ile iletişime geçebilirsiniz.